Πριν 20 έτη

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Το καλοκαίρι του 1993 δεν θα το ξεχάσω εύκολα. Ήταν ένα από τα πιο κρίσιμα για το μέλλον της χώρας και, τελικά, από αυτά που δρομολογήθηκαν τότε, το κόστος τους καταβάλλεται σήμερα –εντόκως. Και είναι πολλά τα γεγονότα που αποδεικνύουν ότι, αν η τότε κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη δεν είχε πέσει άδοξα, η σημερινή Ελλάδα θα ήταν διαφορετική.

Με υπουργό Εθνικής Οικονομίας τότε τον Στέφανο Μάνο –τον οποίον όχι λίγοι κοινοτικοί θεωρούσαν τον καλύτερο που είχε ποτέ εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο EcoFin– η ελληνική οικονομία βρισκόταν σε καλό δρόμο και η κατάσταση θα γινόταν ακόμα καλύτερη αν η Νέα Δημοκρατία κέρδιζε εκ νέου τις κανονικές εκλογές που θα γίνονταν τον Απρίλιο 1994 –δηλαδή ένα εξάμηνο μετά την ανατροπή της.

Ο Στέφανος Μάνος είχε αποφασίσει να βάλει τάξη στην οικονομία και οι σχετικοί αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Κυρίως, όμως, ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας ήταν αποφασισμένος να καταπολεμήσει την κραιπάλη σε μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις –και στην πρωτοβουλία του αυτή οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, και η πτώση της κυβερνήσεως Κων. Μητσοτάκη.

Ιδού πώς είχε μεταφέρει ο ίδιος ο Στέφανος Μάνος το τότε κλίμα στις Προφορικές Μαρτυρίες του Αρχείου Βοβολίνη: «Το καλοκαίρι 1993, εξ όσων θυμούμαι, ήταν γεμάτο με απίστευτη συμπυκνωμένη δραστηριότητα. Γίνονταν ταυτοχρόνως πάρα πολλά πράγματα. Κατ επιλογήν. Ήμουν στο υπουργείο συνολικά κάπου ενάμιση χρόνο. Ως συνήθως, μόλις πας σε νέο υπουργείο, στην αρχή μαθαίνεις να μπουσουλάς –ύστερα αρχίζεις να κινείσαι! Ήδη, όμως, εγώ στο Εθνικής Οικονομίας είχα αρχίσει να απλώνομαι σε ευρύτατο φάσμα. Να δώσω μερικά παραδείγματα με δράσεις που σήμερα μπορεί να φαίνονται γνωστές, όμως τότε ήταν όλα καινούργια».

Αναφερόμενος στο μέτωπο της Ολυμπιακής Αεροπορίας, ο πρώην υπουργός τονίζει: «Με την Ολυμπιακή, θυμούμαι ακόμη την σκηνή, με παίρνει στο τηλέφωνο μια μέρα ο Μητσοτάκης και μού λέει: «Είναι εδώ ο Γραμματικός (τότε γενικός διευθυντής) που ζητεί να τού δώσεις 4 δισεκατομμύρια δραχμές –και με αυτά τακτοποιούνται όλα τα προβλήματα που έχει η Ολυμπιακή». Τού λέω εγώ: «Ας πάει να δει τον Δούση». Ήταν υφυπουργός, πολύ έντιμος άνθρωπος. Τον βλέπει ο Δούσης, μελετά τα στοιχεία και μού λέει: «Δεν μπορώ να βγάλω άκρη».

Παίρνω εγώ τον Μητσοτάκη, τού εξηγώ «δεν μπορούμε να τα δώσουμε αυτά, πρέπει πρώτα να δούμε τί γίνεται». Με φωνάζει ο Μητσοτάκης, πηγαίνω στο Μαξίμου, παρών και ο Γραμματικός, τού λέει ευθέως: «Πρόεδρε, με 4 δις δραχμές λύνονται όλα τα προβλήματα της Ολυμπιακής. Ακούστε με, είμαι γέννημα και θρέμμα της εταιρείας».

Απαντώ εγώ: «Δεν μπορώ να τα δώσω αυτά. Πρέπει πρώτα να μετρήσουμε, να δούμε τί γίνεται στην Ολυμπιακή». Την είχα από τότε αυτή την άποψη, ότι στην Ελλάδα δεν μετράμε τίποτε! Ήταν λοιπόν η πρώτη περίπτωση που έφερα μέσα στο παιχνίδι ξένους ορκωτούς, τους οποίους σημειωτέον είχα ήδη επισημοποιήσει, ανοίγοντας το επάγγελμα των ορκωτών λογιστών και καταργώντας το μονοπώλιο του ΣΟΛ, οπότε είχαν έρθει και στην Ελλάδα ξένοι οίκοι.

Αναθέτω, λοιπόν, να δουν τί γίνεται με την Ολυμπιακή –νομίζω ανέλαβαν οι Coopers & Lybrand. Μετά από μερικές εβδομάδες, και αφού έκαναν έναν προκαταρκτικό έλεγχο, ήρθαν και μού είπαν ότι θεωρούσαν πως η τρύπα ήταν γύρω στα 250 δισεκατ. δραχμές. Αντί για τα 4 δις που γύρευε ο γενικός διευθυντής, 250 δις! Γύρεψα τότε να γίνει πλήρης, διεξοδικός έλεγχος –ο οποίος, σημειωτέον, στο τέλος του οδήγησε στο πρώτο Πρόγραμμα Εξυγίανσης της Ολυμπιακής. Αυτά τα 4 δις, που προέκυψαν 250, μετά από λίγο καιρό είχαν γίνει 450 δις. Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε».

Για το θέμα του ΟΣΕ, ο Στέφανος Μάνος θυμάται: «Σημειώνω ότι βρισκόμουν μεν στο ΥΠΕΘΟ, αλλά, όπως δείχνει αυτή η περίπτωση, είχα πολύ ευρύτερη εποπτεία. Έτσι, έστειλα ανάλογο team να ερευνήσει τον ΟΣΕ: από εκεί προέκυψε εκείνο που έλεγα αργότερα στην Βουλή –ότι θα ήταν πιο φθηνό να στέλνω όλους τους επιβάτες με ταξί στον προορισμό τους, παρά να πληρώνω για τα ελλείμματα του ΟΣΕ!

Στον ΟΣΕ, λοιπόν, καλέσαμε Άγγλους ειδικούς για να μετρήσουμε αλλά και για να έχουμε προτάσεις για το τί θα κάνουμε. Ανεκδοτολογικά πάλι, ήρθε μια μέρα ο Εγγλέζος στο γραφείο μου (εγώ ανακατευόμουν ενεργά, αναρωτιόμουν ήδη μήπως θα έπρεπε να κλείσουμε τις γραμμές) και μού είπε ότι το πρώτο που έπρεπε να γίνει ήταν να κλείσουμε μερικούς σταθμούς. «Βάλαμε ένα κριτήριο. Οι σταθμοί που κόβουν από 1 έως 5 εισιτήρια να κλείσουν. Έτσι, γλυτώνουμε τόσα εκατομμύρια». Σαν βλάκας, ρωτάω: «Από 1 έως 5 εισιτήρια ημερησίως;». «Όχι», μού λέει εκείνος, «ετησίως»!»

Και συνεχίζει, ο Στέφανος Μάνος: «Έτσι, με τέτοια λογική, είχα ξεκινήσει τότε διάφορες μελέτες. Όταν λοιπόν έφυγα από το υπουργείο, είχα στοιβάξει όλες εκείνες τις μελέτες στην μεγάλη εκείνη αίθουσα συσκέψεων, ντάνες ολόκληρες, που παρέδωσα στον Γιώργο Γεννηματά. Εξαφανίστηκαν, βέβαια. Εκείνο που θέλω να πω είναι ότι ξεκίνησα μια τέτοια δουλειά σε πάρα πολλά μέτωπα. Ειδικώς δε στην Ολυμπιακή, την ΔΕΗ και τον ΟΤΕ –στα δαιμόνια της κρατικής ιδιοκτησίας– είχα φέρει τότε και έναν μεγάλο headhunter, διεθνή, την Egon Zehnder, ελβετική εταιρεία. Τους ζήτησαν να μού κάνουν μια αποτίμηση του προσωπικού. Να μετρήσουμε τί έχουμε στα χέρια μας: διευθυντάδες, παραδιευθυντάδες, όλη την πυραμίδα. Θυμάμαι μερικές βασικές παρατηρήσεις: η Ολυμπιακή ήταν δραματική (από πλευράς οικονομικής διεύθυνσης ιδίως), στην ΔΕΗ είχαν τα καλύτερα στελέχη (ιδίως ανώτερα στελέχη, συν οι τεχνικοί), στον ΟΤΕ ήταν το ανάποδο (κατώτερα στελέχη ικανά, τα ανώτερα πιο σκάρτα). Το ξαναλέω, όμως: το κυριότερο ήταν ότι ξεκινούσαν παράλληλα πάρα πολλές παρεμβάσεις».

Την ίδια περίοδο, αποκαλύπτει ο Στέφανος Μάνος αναφερόμενος στην ΔΕΗ, γίνονται παράλληλα και άλλα πράγματα, όπως η προσπάθεια ανοίγματος της αγοράς ενέργειας. «Η λογική ήταν τότε (σ.σ. με βάση κοινοτικές Οδηγίες που έπρεπε να σεβαστούμε) να αφήσουμε να δημιουργηθούν ιδιωτικές μονάδες παραγωγής, οι οποίες με κάποιους κανόνες θα έμπαιναν στο δίκτυο. Αυτό είχε ξεκινήσει από πρωτοβουλία Μητσοτάκη, ο οποίος είχε πει στην ΔΕΗ να φτιάξει έναν διαγωνισμό, προϊόν του οποίου θα ήταν ένας ανταγωνιστής της ίδιας της ΔΕΗ. Και μάλιστα, για σταθμό που θα ήταν γειτονικός προς τον σταθμό του Λαυρίου που είχε ήδη η ΔΕΗ. Η ΔΕΗ, αναμενόμενο, το μπουρδούκλωσε το πράγμα, δεν εμφανίστηκαν πολλοί στον διαγωνισμό. Ζήτησα εξηγήσεις, πείσθηκα ότι το παιχνίδι εκείνο ήταν στημένο. Τελείως! Υπήρξε και επερώτηση στην Βουλή, διότι θεωρήθηκε σκάνδαλο και όντως ήταν σκάνδαλο. Αυτό με οδήγησε να πείσω τον Μητσοτάκη –μάλιστα, με απειλή παραίτησης– ότι πρέπει να δηλώσει ότι καταργείται εκείνος ο διαγωνισμός. Βγήκε στην Βουλή, έτσι αιφνιδίως, και λέει: «Αποσύρεται ο διαγωνισμός». Έμεινε τότε η κουβέντα «σκάνδαλο, σκάνδαλο», ενώ το πράγμα είχε πλέον αποσυρθεί! Είχε όμως αποσυρθεί ως αποτέλεσμα δικής μου παρέμβασης –αν και δεν είχα αρμοδιότητα».

Στην συνέχεια, ο πρώην υπουργός εξιστορεί πώς ναυάγησαν και άλλοι διαγωνισμοί, αλλά και πώς υπονομεύθηκε η προσπάθεια να δοθεί στους Ρώσους, επί Γέλτσιν, ένας λιγνιτικός σταθμός στην Φλώρινα, στο πλαίσιο μιας σημαντικής διαπραγματεύσεως του Κων. Μητσοτάκη για το φυσικό αέριο.

Αυτά και άλλα πολλά, στους «απορούντες» για τα χάλια της χώρας, δείχνουν ποιοι είναι οι πραγματικοί υπεύθυνοι και τί μέλλει να συμβεί όσο κάστες και ανομολόγητα συμφέροντα πωλούν «πατριωτισμό» και άλλα παρόμοια προς άγραν πελατείας. Αυτής, εξάλλου, που με την ψήφο της φέρει ακέραια και την ευθύνη των επιλογών της.